لە 18ی ئەم مانگە، ئیدارەی ترەمپ تێڕوانین و پلانی خۆی لەمەڕ ستراتیژی ئاسایشی نیشتمانی وڵاتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا بڵاوكردەوە. لەم تێڕوانیینە ستراتیژیەدا نزیكەی یەك لاپەرە و نیو (680 ووشە) بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست تەرخانكراوە. بەشێوەیەكی سەرەكی سێ بابەت وەك خاڵی جیاكەرەوە و نوێ جێگای سەرنجن: یەك، زیادبوون و فراوانبوونی هەژموونی ئێرانی لە ناوچەكە. دوو، سەرهەڵدانی هاوپەیمانیەتی نوێ و جیاواز لە هاوپەیمانیەتیە تەقلیدییەكان (سعودی-ئیسرائیلی). سێ، پشتگیری و یارمەتی زیاتری ئەمریكی بۆ بەهێزكردنی وڵاتە هاوپەیمانەكانی بەمەبەستی گەڕاندنەوەی هاوسەنگی هێز و سەقامگیری بۆ ناوچەكە.
بەشێوەیەكی گشتی تێڕوانینی ستراتیژی وڵاتە یەكگرتووەكان بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەم شێوەیە خراوەتە ڕوو: ئیدارەی ترەمپ كار بۆ بەدیهێنانی ڕژهەڵاتی ناوەڕاستێك دەكات كە نەبێتە مۆڵگەیەك بۆ سەرهەڵدان و گەشەسەندنی تیرۆری جیهادی، وە ناوچەكە بەدووربێت لە هەژموون و كۆنترۆڵی هەرهێزێك (لە ئیستادا مەبەستی ئێرانە) كە دژایەتی ئەمریكا بكات، وەهەروەها بەشداربێت لە سەقامگیری بازاڕی وزەی جیهانی.\
بە پێی بۆچوونی وڵاتە یەكگرتووەكان كیشە بنچینەیەكانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست ئەممانەی خوارەوەن:
• فراوانبوونی هەژموونی ئێران لە ناوچەكە
• بوونی تیرۆری جیهادی
• لاوازی و هەرەسهێانی دەوڵەتەكان
• ڕكەبەڕێتی هەرێمایەتی لە نێوان وڵاتانی ناوچەكە
• چەقبەستووی ئابوری و كۆمەڵایەتی
ئیدارەی ترەمپ لە جێبەجێكردنی ئەم تێڕوانیینە ستراتیژییەی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا بە پێویستی دەزانێت كار لەم كەیسانەدا بكات: یەك، ئەنجومەنی هاریكاری كەنداو دەبێت بەهێز، یەكانگیر، تەواوكار و یەكگرتوو بێت. دوو، بەهێزكردنی هاوبەشییەكی ستراتیژی درێژخایەن لە نێوان عێراق و وڵاتەیەكگرتوەكان، عێراق وەك "وڵاتێكی سەربەخۆ". سێ، هەوڵدان بۆ چارەسەركردنی كیشەی شەڕی سوریا. چوار، كاركردن بەهاوبەشی وڵاتە هاوپەیمانەكان بۆ داخستنی هەموو ئەو دەروازانەی كە ئێران لە ڕێگایەوە هەوڵی بەدەسهێنانی چەكی ناوەكی بدات. پێنح، هەوڵدان و كاركردن بۆ چارەسەركردنی كێشەی ئیسرائیل و فەلەستین بەشێوەیەك كە جێی ڕەزامەندی هەردوو لایەن بێت.
لەم تێڕوانینەدا، زۆر بەپەرۆشەوە باس لەوە كراوە كە چۆن بۆ ماوەیەكی درێژ گەلانی ناوچەكە پێان وابووە هۆكاری بنەڕەتی ناسەقامگیری و چەقبەستووی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە كێشەی عەرەب و ئیسرائیلدایە، بەڵام ئیستا بەهۆی هەڕەشەی ڕیكخراوە تیرۆرستیە جیهادیەكان وهەڕەشەی ئێران، ڕونبۆتەوە كە هۆكاری ئەم ناسەقامگیری و ئاڵۆزیانە ئیسرائیل نیە. باس لەوە دەكات كە چۆن ئیستا وڵاتانی ناوچەكە بە بەردەوامی بەرژەوەندی هاوبەش لە نیوان خۆیان و ئیسرائیل دەدۆزنەوە و دەیانەوێت پێكەوە ڕووبەڕووی ئەو هەڕەشە هاوبەشانە ببنەوە. هەڵبەت مەبەستی لێكنزیكبوونەوەی شانشینی عەرەبی سعودی و ئیماراتە لەگەڵ ئیسرائیل لەهەمبەر هەڕەشە و زیادبوونی هەژموونی ئێرانی.
ئەوەی زۆر جێی سەرنجە، زۆر بەچڕی و بەڕاشكاوی فۆكەس خراوەتە سەر ئێران، لە نزیكەی 680 وشەدا كە بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەراست بەكارهاتووە، بە 130 ووشە ڕاستەوخۆ باسی هەڵسوكەوتە دوژمنكارییەكانی ئێران دەكات و لە زۆر شوێنی تریشدا بە ناڕاستەوخۆ ئاماژەی بۆ دەكات. حەوت جار ناوی ئێرانی هێناوە و هەروەها حەوت جاریش ووشەی تیرۆری بەكارهێناوە. ئەوەی دیسان جێی سەرنجە، بۆ ئاماژەكردن بە ڕێكخراوە تیرۆریستیە سونییەكان( داعش و ئەل عاقیدە) دەستەواژەی "تیرۆری جیهادی" بەكارهێناوە، بەڵام لە لەهەر شوێنێكدا بە ڕەهایی وشەی تیرۆری بەكارهێنابێت ئەوە مەبەستی تیرۆری ئێرانییش بووە.
ئێران بە گەورەترین وڵاتی سپۆنسەری تیرۆریزم ئاماژەبۆكراوە. پێیوایە ئێران لەسەر سێ ئاست ئەم چاڵاكیانە ئەنجام ئەدات: یەكەم، پێدانی چەك و پارە بەو لایەنانەی كە لەناوچەكەدا لە بری ئێران سەقامگیری ئەشێوێنن. دووەم، پەرەپێدانی مووشەكە بالیستیەكان و بەگەڕخستنی توانا هەواڵگرییەكان. سێیەم، ئەنجامدانی چالاكییە ئەلیكترۆنییە دوژمنكاری ونایاساییەكان. بەشێوەیەكی گشتی لە زۆربەی پەرەگرافەكاندا ئاماژە بە ئێران كراوە وەك هێزیكی مەترسیدار، كە دەبێت رابگیرێت. لە ڕاستیدا بەبەراورد بەدوا تێڕوانینی ستراتیژی ئیدارەی ئۆباما بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە 2015، ئیدراەی ترەمپ دەخوازێت سنورێك بۆ فراوانبوونی هەژموونی ئێران لە ناوچەكەدا دابنێت، لە تێڕوانیینە ستراتیژیەكەی ئۆبامەدا تەنها دوو جار ناوی ئێران هاتووە ئەویش لە گۆشەی هەوڵدان بۆ گەیشتن بە ڕێكەوتنێك سەبارەت بە پڕۆگرامە ناوەكییەكەی. لە تەواوی تیڕوانینی ئیدرەی ئۆبامادا بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە فۆڕمێكی دوژمنكارانەدا باسی ئێران نەكراوە.
لەگەڵ ئەو هەموو فۆكەسە زۆرەی ئیدارەی ترەمپ لەسەر فراوانبوونی هەژموونی ئێران و ڕۆڵی تیرۆریستی لە تێكدانی سەقامگیری ناوچەكە و جەختكردنەوەی لە دانانی سنوریك بۆ ئەو هەڵسوكەوتانە، كەچی هیچ جۆرە میكانیزمێكی پراكتیكی و خێرای نەخستۆتەڕو بۆ ئەو ڕووبەڕووبوونەوەیە. ئەمریكا پێیوایە هۆكاری بنەڕەتی فراوانبوونی هەژموونی ئێرانی دەگەڕێتەوە بۆ لاوازی و هەرەسهێنانی وڵاتانی ناوچەكە. واتا ئێران سودی لە ناسەقامگیری ناوچەكە وەرگرتووە بۆ لاسەنگ كردنی هیز بۆ بەرژەوەندی خۆی. بۆیە تاكە میكانیزمێك كە لەو تێڕوانیینەدا خراوەتەڕوو بریتییە لە گەڕاندنەوەی سەقامگیری بۆ ناوچەكە لە رێگای هاوسەنگكردنەوەی تەرازوی هیزە هەرێمایەتیەكان و بەهێزكردنی وڵاتە هاوپەیمانەكان.
وڵاتە یەكگرتوەكان ئەوەی خستۆتەڕوو كە بۆگەڕاندنەوەی هاوسەنگی هێز و سەقامگیری، پێویستی بە بەهێزكردنی هاویەیمانێتیە تەقلیدیەكان و دروستكردنی هاوپەیمانیەتی نوێیە( كە لەمەی دواییان مەبەستی هاوپەیمانی كەنداو و ئیسرائیلە). هەروەها ئۆفەری هەموو هاوكارییەكی ئابوری و سیاسی دەكات بۆ وڵاتە هاوپەیمانەكان تاكو لەڕێگەی گەشەسەندن و پێشكەوتنی ئابوری و سەربازییەوە سەقامگیری و هاوسەنگی بگێڕنەوە. بۆیە جەخت لەسەر پشتگیریكردنی پڕۆژە ڕیفۆرمخوازكانی شانشینی سعودی و وڵاتی میسر دەكاتەوە، سەرەڕایی ئامادەیی بۆ پێشكەشكردنی هەموو هاوكارییەك بۆ فراوانكردن و بەهێزكردنی توانا موشەكی و دژەتیرۆریەكانیان.
لە ڕاستیدا ئەو میكانیزمانەی كە وڵاتەیەكگرتوەكان بۆ ڕووبەڕووبونەوەی تیرۆری جیهادی و ئێرانی خستوونیەتیەڕوو، دوورمەودا و دریژخایەنن، لەكاتێكدا ئێران لە یەمەن، عێراق، سوریا و لبنان تا دێت بوونی خۆی بەهێزتردەكات. بۆیە وادەردەكەوێت ئەو تێڕوانینە گەشبینە كەنداوییەی كە پێیوابوو: پلانێكی سەربازی ئەمریكی لەگۆرییە بۆ لێدانی ئێران زۆر ورد نەبێت.
بۆیە ئێستا ناچارین بپرسین: ئایە وڵاتانی عەرەبی (یەمەن، عێراق، سوریا، لبنان و بەحرەین) كە خۆیان لە ڕووی دیمۆگرافیەوە فرەچەشنن و شیعە پێكهینەرێكی سەرەكیە لە پێكهاتەی دانشتوانیان، توانای بەهێزبوونەوەیان هەیە بەوشێوە دراماتیكییەی كە وڵاتەیەكگرتوەكان دیخوازێت؟ ئایە ئەم وڵاتانە چۆن بەبێ بەشداری سەربازی ئەمریكی لەو زڵبوونە شیعیە ئێرانیە هەنوكەییە قورتاردەكرێن لە كاتێكدا هێزە سونییەكان لەوپەڕی لاوازیدان؟ چۆن دەكرێن بە وڵاتی پڕو-ئەمریكان تا متمانەی پشتگیریكردنی ئابوری و سەربازی بەدەست بهێنن؟ لەواقعدا دەبێت چارەنوسی ئەو پرسیارانە یەكلایبكرێنەوە پیش ئەوەی پڕۆژەیەك هەبێت بۆ ڕووبەڕووبونەوەی هەژموونی ئێران بەسەر ناوچەكەدا.
سەبارەت بە كاریگەری ئەم تێڕوانیینە ستراتیژییە لەسەر كورد، ئەبێت ئەوە ڕوونبێت كە عێراق گرنگترین وڵاتە یان دەروازەی ڕووبەڕووبوونەوەی ئەمریكایە لەگەل هەژموونی ئێرانی. ئیدارەی ترەمپ بەدڵنیاییەوە عێراق بەجێناهێلێت بۆ هەژموونی بەردەوام فراوانبووی ئێرانی لە ناوچەكە. هەر بۆیە نیازی بەهێزكردنی هاوبەشیەكی دوورمەودای ستراتیژی لەگەل عێراقدا هەیە. بۆئەمە كوردی پێویستە، بەڵام لەناو عێراقدا نەك دەرەوەی. ئەمریكا دەیەوێت كورد لە بەغداد بێت، لەمەدا مەبەستی بەهێزبوونی هەرێمی كوردستان نیە، بەڵكو بۆ ئەوەیە بەغدادێكی فرەچەشنتر، بەهێزتر، لە ئیران دوورتر بخاتەڕوو. بەڵام تەنها "پێویستیی هەنوكەییی" ئەمریكی بە كورد، بەو ئەندازەیە توانا بەهەرێم ئەبەخشێت كە بەم بارودۆخە "فشەل"ەیەوە بەردەوام بێت، لایەنی كەم لاوازتر نەكرێت. لەگەڵ ئەوەشدا، ئێستا چانسێكی نوێ بەكورد دراوە تا لەڕێگەی ڕیفۆرمی سیاسی و ئابوری ناوخۆییەوە بەڕوویەكی سپی تر بگەڕێتەوە، لەكۆتاییدا بە گومان و دوودڵیەوە چاوەڕوانی ئەوە دەبین ئاخۆ دەسەڵاتدارانی كورد توانای تێڕوانین و سەلیقەی ئەم ئەركە مێژووییەیان هەیە.؟